Roswyde Burgman heeft met het HOFtheater nog ambities genoeg
Als je op het rode pluche in het theater neerstrijkt en je je laat meevoeren in de magie van de voorstelling, sta je totaal niet stil bij de wereld áchter dat podium. Wat je zou zien als je dat wel zou doen? Dat het runnen van een theater opvallend veel wegheeft van het ondernemerschap! Strategische keuzes maken, je publiek op de juiste manier aanspreken en tegelijkertijd de balans vinden tussen cultuur én het benutten van de zakelijke mogelijkheden. Als directeur en bestuurder van het HOFtheater in Raalte weet Roswyde Burgman daar alles van. “Ik zie nog zoveel meer kansen en mogelijkheden.”
Buiten is het grijs en druilerig, zoals zo vaak dit najaar. Toch lijkt de winter het langzaam over te gaan nemen van de herfst. Op de parkeerplaats van het HOFtheater trekt een gure, koude wind aan, terwijl de temperatuur nog net boven nul uitkomt. Het is nog maar 15.00 uur, maar toch begint het al langzaam donker te worden. De avond lijkt vandaag vroeg z’n intrede te gaan maken. Binnen hebben ze daar overigens geen oog voor. Het is druk in het theater. Bruisend zelfs. Vanavond staat netwerkevent Ondernemer van Morgen mét de ondernemersverkiezing op het programma. De voorbereidingen zijn duidelijk in volle gang. Spullen worden op de juiste plek gezet, een stofzuiger gaat nog even door de foyer en nog belangrijker; de grote, glanzende trofee voor de Ondernemer van het Jaar wordt voorzichtig binnengebracht. Ondertussen loopt Roswyde Burgman met een glimlach de grote trap in het midden van de foyer af. “Sorry, het is een beetje hectisch hier! We zijn alles aan het klaarmaken voor vanavond. Kom, we gaan naar boven. Naar mijn kantoor. Daar is het een stuk rustiger.” Daarmee zegt Roswyde niks te veel, want haar ruime kantoor is inderdaad een oase van rust. Door het grote raam kijken we uit over de groene weilanden én de prachtige vijver naast het theater. “Niet slecht hè?”, zo lacht Roswyde. “Ik vind het een heerlijke plek.”
Op deze plek voelt Roswyde zich inmiddels helemaal thuis. Sinds 2016 werkt ze – afgezien van een kleine onderbreking – in Raalte en leerde ze het dorp en de omgeving goed kennen. Wonen doet ze echter nog altijd in Twente, waar ze ook is opgegroeid. “Gelukkig lijken Salland en Twente qua mentaliteit veel op elkaar”, zo vertelt ze. “Maar er zijn zeker ook verschillen! Ik maak zelf altijd de vergelijking met het landschap. In Twente heb je het coulisselandschap en eigenlijk zijn de mensen ook een beetje zo: ze laten zichzelf nooit helemaal zien. Als je de bult over gaat en je rijdt Salland in, dan is het juist heel vlak en open. Dat past dan weer heel goed bij de Sallander, die over het algemeen ook een stuk opener is. Tegelijkertijd is dat open landschap ook wel heel spannend, dus verbergen de mensen hier zich graag in de groep. Dat is lekker veilig.” Roswyde lacht: “Dat zie je ook in de zaal hè? Als een artiest een vraag stelt, dan reageert niemand meteen. Iedereen kijkt eerst om zich heen. Al hebben Sallanders daardoor ook weer extra veel waardering voor de mensen op het podium die wél hun kop boven het maaiveld uitsteken. Ze zijn enorm gul in het meedoen, in hun enthousiasme en in het applaus.”
Het theater in
Het is een simpele observatie van Roswyde, maar toch blijkt deze waarneming alvast heel veel over haarzelf te zeggen. Ze heeft een scherp oog voor detail, ze denkt duidelijk goed na over zaken en ze kiest haar woorden weloverwogen. Tegelijkertijd is ze – zeker voor een Tukker! – opvallend open en niet bang om zich uit te spreken. Wat ze ook zegt, in alles spat de passie voor cultuur en theater van haar af. “Dat zat er altijd wel in ja”, zo vertelt Roswyde daarover. “Ik groeide op in een creatieve familie en was zelf ook een vrij creatief kind. Aan mijn moederskant werd er veel geschilderd, terwijl de kant van mijn vader juist weer heel muzikaal was. Klassieke muziek was een belangrijk onderdeel van mijn opvoeding. Iemand die ik bewonderde speelde dwarsfluit en dat vond ik zo cool, dat ik besloot hetzelfde te gaan doen.” Muziek was een belangrijk onderdeel van het gezin en dus droomde Roswyde er in eerste instantie van om muzikant te worden. Toch verschoof dat later naar actrice. “Ik vond het leuk om samen met andere kinderen toneel te spelen, om stukjes te maken. Mijn ouders stimuleerden me dan ook om bij de lokale toneelvereniging te gaan. Toen ik jaren later aankondigde theaterwetenschappen te gaan studeren, werd er allesbehalve enthousiast gereageerd.” Roswyde glimlacht om de herinnering. “Ze zeiden: ‘Theater? God, nee! Dat is leuk als hobby, maar daar kun je toch geen geld mee verdienen?’ Ik had allerlei anderen kanten op kunnen gaan, maar uit een bepaalde eigenwijzigheid ben ik het toch gaan doen, haha!”
Hoewel ze ooit droomde om zelf op dat toneel te staan, kwam Roswyde al snel tot de conclusie dat ze het dieper wilde zoeken. Ze vond het uitbeelden leuk, maar ze wilde ook echt nadenken over theater en het zelf maken en regisseren. Die functie vervulde ze ook op verschillende plekken, waaronder een aantal jaar in Antwerpen. “Wat ik zo gaaf vond aan het maken van theater?” Even denkt Roswyde na. “Ik denk dat dit ‘m vooral zit in het vertellen van verhalen. De fantasie die erin zit, de creativiteit. Het creëren van iets wat er nog niet is. Ik vond dat fantastisch. Al veranderde dat gevoel wel toen ik programmeur werd. In die functie stond ik opeens aan de andere kant en zag ik hoeveel aanbod er is en hoeveel gezelschappen er zijn. Stuk voor stuk zijn ze allemaal zó overtuigd van de noodzaak van hun voorstelling en hun verhaal. Eerlijk gezegd verloor ik daardoor een beetje mijn eigen overtuiging. Want was datgene wat ik te zeggen had wel echt uniek? Moést het echt verteld worden? Ik had blijkbaar niet hetzelfde vuurtje zoals ik dat bij veel anderen zag. Sindsdien ben ik me niet langer gaan richten op het zelf theatermaken.”
Route naar leiderschap
Na jaren in Antwerpen te hebben gewoond, keerde Roswyde terug naar Twente. Daar werkte ze jarenlang in verschillende functies in een cultureel centrum. Ze maakte goede tijden mee, maar ook periodes waarin onderdelen afgestoten werden en er ontslagen vielen. “Op een gegeven moment hadden we alles weer een beetje op de rit en ging het goed, maar toen bekroop me toch het gevoel dat het misschien tijd werd voor iets anders”, zo vertelt Roswyde. “Op datzelfde moment werd bekend dat de directeur van het HOFtheater met pensioen zou gaan en dat ze zochten naar een opvolger. Ik kende het theater, maar ik had geen seconde gedacht dat ik geschikt zou zijn voor die rol. Ik zag mezelf niet als directeur of bestuurder. Toch kwam mijn toenmalige directeur naar me toe: ‘Is dat niet wat voor jou?’, zo vroeg hij. Hij wilde me niet kwijt, maar hij wilde me wel stimuleren om mezelf verder te ontwikkelen. Mijn antwoord? Een hele duidelijke ‘nee’. Ik had geen enkele twijfel, want ik zag mezelf nooit zo’n stap maken. Ik dacht dat ik het niet kon. Ik vond het zelfs een beetje een belediging als ik zou solliciteren. Het zou blijk geven van een totaal gebrek aan inzicht, zo vond ik. Mensen zouden me uitlachen, zich afvragen waarom ik in hemelsnaam dacht in aanmerking te komen. De deadline was allang verlopen toen de directeur bij me terugkwam. Hij had een balletje opgegooid bij een kennis en gezorgd dat ik alsnog kon solliciteren. Ik wilde niet dat hij al die moeite voor niets had gedaan en dus voelde ik de verantwoordelijkheid om het toch serieus aan te pakken. Zo zit ik ook in elkaar: je doet iets goed of je doet het niet. Diezelfde dag heb ik nog gesolliciteerd. Na elke ronde dacht ik: het zal nu wel klaar zijn, toch? Maar dat was het niet. In 2016 werd ik officieel directeur van het HOFtheater.”
Hoewel Roswyde zichzelf totaal ongeschikt achtte voor de rol van directeur, heeft ze die functie met de jaren toch helemaal eigen weten te maken. Zelf zou ze dat nooit zeggen, daarvoor is ze te bescheiden, maar de rol lijkt haar te passen als een jas. Ze straalt aan alle kanten leiderschap uit. Niet op een strikte, strenge manier, maar vooral dankzij haar hele duidelijke visie. Roswyde weet heel goed wat ze wil en weet dit met haar enthousiasme en gedrevenheid ook over te brengen op anderen. Ze spreekt met zoveel liefde over het HOFtheater, dat het bijna onmogelijk is om daarin niet meegesleept te worden. “Toch was het voor mij echt wel even zoeken hoor, die rol van directeur”, zo klinkt het weifelend. “Ik had weleens de dagelijkse leiding gehad, maar echt leidinggeven? De eindverantwoordelijkheid hebben? Ik had geen idee hoe dat moest. Dat heb ik me echt eigen moeten maken. Tegelijkertijd had ik ook snel door dat deze organisatie bestaat uit heel veel mensen die perfect weten wat ze moeten doen. Ook zonder mijn inbreng. Dankzij het vaste team en de grote groep fantastische vrijwilligers, stond het als een huis. Dat gaf heel veel rust.” Op het moment dat Roswyde directeur werd, stond het HOFtheater op een heel interessant punt. Waar het jarenlang onderdeel was van een grote psychiatrische instelling, het in Raalte zeer bekende Franciscushof, was het inmiddels uitgegroeid tot zelfstandig theater. In 2008 vertrokken de laatste patiënten en langzaam werd het pand afgebroken. In 2014 werd er een modern, nieuw theater opgeleverd. “Sindsdien hebben we een enorme verandering doorgemaakt en zijn we flink gegroeid”, zo blikt Roswyde terug. “Mijn voorganger was in dit proces een echte pionier, hij heeft in die eerste jaren heel veel in de steigers gezet. Toen ik hier aankwam stond de basis, maar moest er ook nog heel veel ontwikkeld worden. Eigenlijk stonden we als organisatie nog helemaal aan het begin. Je kan het mooi vergelijken met hoe ons theater toen lag, helemaal in het buitengebied zonder reuring. Artiesten die hier aankwamen dachten dat ze rechtsaf moesten, de bebouwde kom in. Maar ze moesten juist linksaf, richting de weilanden. Inmiddels is dat heel anders en wordt hier veel gebouwd. We liggen nog steeds in het groen, maar langzaam belanden we hier in een woonwijk. Eigenlijk staat die verandering qua gevoel en aanzicht ook heel mooi symbool voor de groei van het HOFtheater.”
Waar er zo’n zestig voorstellingen op jaarbasis gepland stonden toen Roswyde begon als directeur, zijn dat er inmiddels meer dan negentig. Ook heeft het theater de zaalbezetting flink de lucht in zien gaan en zijn er financieel mooie stappen gezet. De belangrijkste stap in deze ontwikkeling? Wat Roswyde betreft heeft de programmering een grote rol gespeeld: “Ik denk dat onze programmering de laatste jaren een duidelijker gezicht heeft gekregen. Een gezicht met karakter waar veel mensen in de regio zich verbonden mee voelen. We horen regelmatig de opmerking: ‘Het HOFtheater is van ons allemaal’. Dat gevoel is heel sterk en dat is ook precies wat we zo belangrijk vinden. We profileren onszelf ook heel duidelijk als modern plattelandstheater. Hier leven de thema’s van het platteland en dus zoeken we altijd naar werk dat raakt aan de mensen hier. Dat vind ik superbelangrijk. Ik zie mezelf namelijk als voorvechter van aandacht voor cultuur in niet-stedelijke omgevingen. In onze sector ligt de focus al snel op de steden en daar wordt ook het overgrote deel van het theater gemaakt. Maar dat kun je niet automatisch naar een plek zoals hier halen. Dat geeft niet dezelfde beleving.” De passie is duidelijk voelbaar als Roswyde over dit thema praat. Samen met haar team is ze altijd bezig met zorgen dat alles wat in het HOFtheater geprogrammeerd wordt, past bij het referentiekader van de Sallander. “En dat kan van alles zijn hè? Van tributes, cabaret, festivals en klassieke muziek tot aan kindervoorstellingen, BN’ers en maatschappelijke thema’s. Voorstellingen over de GGZ bijvoorbeeld, die trekken hier grappig genoeg nog altijd beduidend meer bezoekers. Het Franciscushof is al jaren weg, maar het leeft nog altijd. Het hoort bij ons verhaal en dat van Raalte.”
Het is dus een interessante puzzel om de juiste voorstellingen passend bij de plattelandsdoelgroep te programmeren, maar wat Roswyde betreft stopt haar voorvechtersrol daar niet. “Het zou zo mooi zijn dat makers zich hier meer gaan vestigen, dat ze hier een voedingsbodem vinden. Daarom werken we ook samen met VAKTOR. Met dit makershuis van cultuurregio Zwolle proberen we regionale makers te begeleiden. We geven ze de kans om zich te ontwikkelen en bieden ze waar mogelijk een podium. Op die manier hopen we in de regio een eigen cultureel klimaat te ontwikkelen.” Natuurlijk draait het in het HOFtheater vooral om voorstellingen, maar dat is lang niet het enige wat het Raaltese theater doet. Ze faciliteren door het jaar heen ook heel veel culturele en maatschappelijke bijeenkomsten. “De Ondernemer van Morgen is daarvan een voorbeeld, maar ook de gemeente, zorginstellingen en het onderwijs doen veel bij ons”, zo licht Roswyde dat toe. “Grappig genoeg zijn het juist die specifieke branches die ons goed weten te vinden, terwijl alle zakelijke partners bij ons terecht kunnen. Er zijn hier zoveel mogelijkheden voor presentaties, vergaderingen of congressen. Met alles erop en eraan; van horeca, technische ondersteuning tot een bandje. Toch zijn weinig ondernemers hiervan op de hoogte. En daarvoor moeten we vooral in de spiegel kijken. Culturele organisaties hebben toch snel de neiging om te wachten tot mensen vanzelf binnenkomen. Dat vind ik wat zwakjes. We mogen best wat meer de bühne op, actief bezig met acquisitie, meer inzetten op marketing en SEO. Echt als ondernemer denken en kansen pakken. Uiteindelijk wil je on top of mind zijn. Dat als mensen iets organiseren, dat ze weten: ik moet bij het HOFtheater zijn. En als ze dat dan eenmaal doen, moeten wij zorgen dat ze superblij weer naar buiten gaan. Op dit moment zijn we daarom hard bezig om meer in te zetten op die zakelijke markt. Ik zie daarin namelijk hele mooie groeikansen.”
Die kansen ziet Roswyde in de zakelijke verhuur, maar ook op het gebied van sponsoring. En dan niet alleen het type sponsoring waarbij je langs de ondernemer gaat en simpelweg je handje ophoudt. “Nee, daar geloof ik niet in. Het draait namelijk allemaal om draagvlak”, zo vertelt ze daarover. “Ondernemers gaan ons pas sponseren als ze zich verbonden met ons voelen. Ik vind het daarom belangrijk om juist heel erg dat wij-gevoel uit te stralen. Ik doe dit namelijk niet alleen voor het theater, maar voor de hele regio. En dat is ook precies waar ik heen wil: dat iedereen aan ons theater denkt als: daar zijn we met z’n allen trots op en dat willen we samen dragen. Omdat één gevoel duidelijk overheerst: het HOFtheater is van ons allemaal. Om dat te kunnen bewerkstelligen, denk ik dat het heel belangrijk is om een bredere functie te krijgen. Als huiskamer van de wijk bijvoorbeeld. Samen met een groep ondernemers ben ik daarom bezig met een plan om die verbinding veel meer te gaan opzoeken en ons meer te focussen op maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ik geloof heel erg dat we hier in Raalte allemaal hetzelfde voor ogen hebben: zorgen dat het dorp een superaantrekkelijke plek wordt om te wonen en werken. We weten allemaal dat kleinschalige voorzieningen zoals ons theater belangrijk zijn voor zo’n woon- en werkklimaat.”
Een bredere functie
Die toekomstdroom is duidelijk en om dat te kunnen bereiken, werkt Roswyde aan duidelijke plannen. Eén van die focuspunten is zoals gezegd het krijgen van een bredere functie. Om dat te kunnen bewerkstelligen, zou Roswyde heel graag een extra, kleinere zaal toevoegen. “Noem het een droom, noem het een plan, maar het is wel iets wat ik op dit moment op verschillende plekken neer probeer te leggen. Ik geloof namelijk echt dat het hebben van een mooie, multifunctionele zaal een enorme toegevoegde waarde is voor het verbreden van onze functie. Een plek voor nieuwe initiatieven, voor workshops, bijeenkomsten, verenigingen en kindervoorstellingen. Je kan er zo ontzettend veel mee.” De kindervoorstellingen noemt Roswyde in dit rijtje niet voor niets, want ook het uitbreiden van de jeugdprogrammering is een belangrijk speerpunt. “Raalte is aan het groeien en er komen veel jonge gezinnen wonen. Daarom willen we ons veel meer gaan profileren met jeugdtheater. Vorig jaar hadden we zes voorstellingen, dit jaar al twaalf en daarin willen we verder groeien. Daarbij horen natuurlijk commerciële voorstellingen als Buurman en Buurman, maar ook pareltjes waarvan je wil dat kinderen die meekrijgen. Mooi theater, fantasierijke belevingen. Dat doen we nu bijvoorbeeld ook al in de vorm van het Sprookjestheater en het Prentenboekjesfestival, maar we willen daarin nog veel meer aan de weg gaan timmeren.” Mooie dromen genoeg, maar aan het eind van ons gesprek blijkt dat Roswyde nóg met iets bijzonders bezig is: een eigen productie: “In 2028 bestaat Overijssel vijfhonderd jaar en dan is het ook twintig jaar geleden dat de laatste cliënt vertrok uit het Franciscushof. Over die geschiedenis willen we heel graag een theaterproject gaan maken. Het zou echt heel gaaf zijn als dat lukt. Voor ons én voor de regio.”
